رنگ‌واژه

مرا با واژه‌ها بزرگ کنید، آن هم واژه‌های رنگی. از عزیزجون در کودکی‌ام «سبز زنگاره‌ای» را آموختم و به نیکا کوچولو «گل‌بهی» را یاد دادم. سبز بود و شاید آبی. صورتی بود و شاید نارنجی. جهان ما در همین طیفِ ظریفِ وسطِ معنادار، به لطف واژه‌ها رنگین‌تر می‌شود. 

My dear workbook

دارم دوباره کتاب «موهبت کامل نبودن» از برنی براون را میخوانم. بار قبل پریسا همراهم بود (و چقدر سپاسگزارش هستم)، دوره‌ی دکترا بود، و من با ولع زیاد جملاتش را قورت می‌دادم. برایم تازگی داشت همه‌چیز ولی مطمئنم حواسم  به تمرین‌کردن و آگاهانه زندگی‌کردنِ روزانه جمع نشد. از آن زمان حداقل شش‌سالی باید گذشته باشد. این بار کتاب را با دغدغه‌های جدید و همراه گروه کتابخوانی‌مان می‌خوانم. حرف جدید کمتر است و فکر و صرف انرژی و ترس بیشتر.

آنجا که می‌گوید باید مالک داستان شرم خودمان باشیم، که اگر از آن با آدم قابل‌اعتمادی که شایستگی شنیدن داستانمان را کسب کرده صحبت نکنیم، شرم بزرگ و بزرگتر میشود و دیگر کنترلش سخت، من یاد بهترین دوستان بی‌زبانم افتادم. یاد نوجوانی تا بیست سالگی‌ها، آنوقت که با دفترهایم حرف میزدم، بخش رفلکشن ورک‌بوک زبان را با my dear workbook آغاز می‌کردم و از خودم برای این رفیق ساده و صبور می‌نوشتم. به جرئت میشود گفت هر کاغذی میتوانست دوست و مونس من بشود، دفترهایی انباشته از حرف‌ها، و آلوده به ترسی که مبادا انسان دیگری پیدایشان کند. 

بعد یاد تو افتادم، وبلاگ‌جان، که نه تاریخ تولدت اهمیتی داشته، نه ظاهرت. نه شکی در وجودت بوده و نه حرفی از «چگونه ‌باید بودنت» خواهد شد. تو که معلوم نبود با این مخاطب‌گریزی من چرا اصلا نوشته می‌شوی؟ حالا که دوباره یاد حرف‌زدنم با کاغذها و کتاب‌ها افتاده‌ام، باید به تو بگویم که حالا این دوست امین و هم‌دل و قوی تو هستی. من داستان‌های ناب خودم را برای تو گفته‌ام، نه حتی خودم، نه هیچ‌کس دیگر.

و گاه دوستی از میان انسانها پیدا شده تا من این لحظه‌های شرم و شکست را با او در میان بگذارم. آن‌وقت‌ها دیگر حرف ما به پایان رسیده تا تجربه‌ای جدیدتر، بدیع‌تر، و ترسناک‌تر. آنوقت برایت نوشته‌ام و گوش داده‌ای و گذاشته‌ای تا بفهمم این چیست در درونم. چه خوبی، چه خوب.

اضطراب هواپیماها، خستگی پرستارها، جنگ‌ها، داغ‌‌های نِشسته بر جان مردم، و ابرهای خاکستری دروغ‌ که دنیا را گرفته‌اند اما، می‌مانند برای خودم. کجاست آفتاب؟

در شکار هویت

هویت آشنایش را از دست داده بود، برنامه‌ی صبح‌ها، ظهر‌ها، غروب‌ها و شب‌ها همه درهم و قاطی. کسی نبود کاری به کارش داشته باشد، اخمی کند، سؤالی بپرسد، صبح بخیری بدهد یا بگوید خانم، آقا، خرت به چند؟ و او که همیشه‌ی خدا یا یک کوزه‌ی پر ناله می‌نمود یا گلویی غمبادگرفته، همین کسی که دوست داشت کسی کاری به کارش نداشته باشد و دیگران برای یک دم تنهایش بگذارند، حالا می‌خواست که بازخواست شود، همکاری کند، در واقع هر کاری کند و هر فرمی بگیرد، ولی روزهایش، لطفا، خواهشا، استدعا دارم، برای خودش نگذرد. می‌دانید ایشان مدت زیادی است ارتباطشان قطع شده، آنقدر که دیگر دارد خطرناک می‌شود. همین بی‌هویتی را می‌گویم، آدمی که پوکیده و روی زمین ‌ولو است نیاز به جامعه‌ای دارد که دورش را بگیرند و بگویند «تو از ما هستی». حتی شده موقتا جوجه‌اردک زشت باشد. آخر از کوزه‌ای که شکسته چه انتظاری می‌توان داشت؟ همان صدای ناله‌اش هم دیگر در نمی‌آید چه رسد به آواز شادمانیش.

البته در این هویت از دست‌رفته خیریت‌هایی هم نهفته بود. مشکل خود کار هم نیست، بلکه گسترده‌شدنش در تمام ذهن است که هم چشم و هم دل را کور می‌کند. مسخره‌تر اینکه بیکاری هم همین اثر را دارد و همانطور که گفتم مشکل به‌هیچ‌وجه خود کار نیست. به‌هرحال‌ در تغییر و تحول‌ از یک وضعیت به وضعیتی دیگر، و قبل از أنکه ذهن دچار خمودگی و رکود شرایط جاری شود و به تسخیر انواع و اقسام هویت‌های راست و دروغ درآید، ایشان توانست حساب و کتاب‌هایی معقول انجام‌دهد که بسیار مایه‌ی دلگرمی شد. مثلا توانست بیشتر حال والدینش را، تنهایی و بی‌حوصلگی و گذرِ کُند و خمیازه‌خیز دقایق و تکرار صبح-شب-شب-صبح را درک کند. توانست بیشتر به فیلم‌ها، بازی‌ها، آشپزی‌ها، و کتاب‌ها بپردازد. حتی توانست بیشتر به چهره‌ی خودش در آینه نگاه کند، با اینکه غمناک بود، چون موهای سفید سرش هیچ منطقه‌ای را ایمن نگذاشته بود و چون هر ماه وزنش تفاوت محسوسی در جهت کاهش نشان می‌داد. توانست خوب خوب در همین خرده‌هویت‌ها غرق شود تا جایی که دیگر تبدیل شد به یک انتظارکِشنده‌ی صرف.

و ایشان حالا قدر اینکه کاری کند که به جامعه‌ای وصل باشد را می‌داند. قدر اینکه چیزی را خوبِ خوب بلد باشد تا بیرون هم خواهان داشته باشد، نه فقط برای خودش، را می‌داند. قدر پرداختن به چیزهای متنوع و تمرین روی تمرکز داشتن را هم می‌داند.

ایشان تنها این را نمی‌داند که با این‌همه قدرشناسی چرا احساس حقارت می‌کند و چرا منتظر است نجات‌دهنده‌ای پیدا شود تا به عنوان یک سرخ‌پوست لایق بالاخره یک اسم سرخ‌پوستی درخور  به او عطا کند. به نظر ایشان‌ بدیهی است که آخر آخرش این حقارت است که انسان را پیش از وقتش خواهد کشت و برای همین درک می‌کند که چرا بی‌هویتی، آن هم وقتی جادوی «برای خودم انجام میدهم» ریخته باشد، چه کار سختی است. من به ایشان می‌گویم وقتی چیزی نیست، یعنی نیست. یک‌ذره‌اش خیلی است و نداشتنش مصیبتی. حالا وقت طلب کردن تمام و کمال نیست، آدم باید دمی با راست سر کند و دمی با دروغ و گاهی بپذیرد که خودش برای خودش کافی است اگر هدفش جایی دورتر باشد و نگاهی به دیگران داشته باشد. حتی فکر می‌کنم همین نگاه به هزار رنگ جهان ایشان را بی‌تاب و ناآرام کرده باشد. می‌خواهد بی‌هویت باشد اما جانش بی‌قرار نباشد. می‌خواهم سفت در آغوشش بگیرم و بگویم‌ آخ اگر بدانی که خودم به تنهایی همراهت هستم.